Bia là Ken, Ken chính là bia!

what is your beer?


Bóng đá gắn liền với bia. Nhân dịp muà Euro đang đến, thử ngẫm về “cái sự bia” ở nước Nam. Đi một vòng hàng chục quán, từ quán bar sang trọng nơi uống chai bia bằng cả ngày công của người lao động đến quán cóc đầu đường chỉ với vài cái ghế nhựa thấp, đâu đâu cũng tràn ngập một màu xanh của Heineken. Hẳn không ngoa, khi nói rằng “bia là Ken, Ken chính là bia”.


Vào website của Hiệp hội bia rượu nước giải khát Việt Nam tra thấy hàng trăm nhà máy sản xuất bia. Bia được sản xuất từ miền xuôi lên miền ngược, từ Bắc, Trung, Nam, từ doanh nghiệp trong nước, liên doanh hay 100% vốn nước ngoài. Hàng trăm nhãn hiệu bia đang hiện diện ở Việt Nam, chưa kể cũng đến chừng đó nhãn hiệu bia quốc tế nhập khẩu. Cơ man nào là bia Tiệp, bia Đức, bia Mỹ, bia Trung Quốc, Mexico, Ireland, v.v cũng thông qua các nhà nhập khẩu tạo ra sự phong phú cho thị trường bia Việt Nam. Thế sao người tiêu dùng Việt Nam chỉ chọn Heineken?


Xin được đưa ra đây những phân tích mang ý chủ quan của người viết. Trước hết, xin nói về tập quán uống bia của người Việt. Người Việt uống bia chưa phải là nhiều nếu tính trên bình quân đầu người so với một số nước trên thế giới. Điểm đáng nói là người Việt khi uống bia, cho dù có nhiều người ngồi cùng bàn thì cũng chỉ một loại bia được chọn. Lý do này hẳn có liên quan ít nhiều đến “thói bình quân chủ nghĩa”, “ai sao mình vậy”, khác biệt rất dễ bị phiền phức. Kế đến là tính độc đáo trong chi trả. Tuy chưa giàu, nhưng cách tính tiền của người Việt thì độc đáo không kém. Một bàn nhậu vài chục người, một vài triệu cho một độ nhậu, thường chi do một “chủ chi” cáng đáng.


Nắm được đặc trưng này, các hãng bia ra chiêu không kém phần độc đáo. Trong các quán nhậu, chúng ta thấy lượn lờ các nhân viên nữ chân dài, ăn mặc mát mẻ, nói năng dịu dàng chuyên giới thiệu bia. Chỉ cần một khách hàng bước vào quán, các em sẽ có mặt và chăm sóc khách hàng tận răng. Chỉ cần chủ xị chọn bia của hãng mình, cô nàng thế là yêm tâm mà rót, mà khui. Một dấu hiệu bảo chứng được thiết lập một cách vô hình nhưng rất an toàn. Cho dù sau đó có thêm năm ba vị khách nữa nhập hội thì cũng chỉ một loại bia mà thôi.


Bộ máy bán hàng của các hãng bia luôn là những người sáng tạo. Thay vì để một vị khách bị bối rối trước năm, thậm chí cả chục cô tiếp thị từ hàng chục hãng bia, phần thắng chắn chắc sẽ về ta nếu quán chỉ cần một mình tiếp thị của hãng mình thì sẽ tha hồ hốt bạc. “Tài trợ”, thô thiển hơn thì có thể gọi là “mua quán” có lý do để xuất hiện. Chủ quán nào mà chẳng muốn có tiền, mà lại là tiền tươi, thóc thật. Mở một quán hết 1 tỷ đồng, vậy là Heineken với cả trăm triệu, thậm chí nhiều hơn tùy tiềm năng tiêu thụ bia của quán sẵn sàng tài trợ để dành quyền duy nhất được hiện diện nhân viên tiếp thị, nhân viên chào mời bia. Bia nào cũng là bia. Tiếp thị lại càng tốt. Khỏi phải thuê mướn nhân viên nhiều. Tiền tài trợ lại còn tốt hơn. Chi phí đầu tư giảm, nghĩa là rủi ro kinh doanh giảm. Vậy là, a lê hấp. Hợp đồng được thiết lập. Hãng khác, đến nước này thì chỉ biết đứng ngoài nhìn bia đối thủ tung hoành ngang dọc như chốn không người.


Ngày qua ngày, cuộc chiến lấy đất dần thuộc về Heineken. Chẳng những lấy đất, Heineken còn dội bom tấn trên truyền thông để lấy lòng dân nhậu. Lòng người đã mất, đất cũng chẳng còn. Vậy là thế độc quyền tự nhiên được tạo ra cho Heineken. Với chiến lược này, cho dù có đến xứ sở bia danh tiếng Đan Mạch với hàng trăm năm trải nghiệm, hàng trăm nhãn bia được ưa chuộng trên toàn cầu; cho dù có đến từ xứ sở Kangaroo như Foster; từ quá khứ “bia con cọp” lẫy lừng BGI; đến ông vua bia châu Á Thái bình dương San Miguel; hay công nghệ bia tươi tiên phong “đi trước một bước” đều phải bó tay quy hàng vì chẳng còn chốn nào chịu bán.


Thắng lợi nối tiếp thành công. Từ ông chủ lớn đến bác phó hồ, ngày ngày bước chân vào quán nhậu cũng chỉ Ken và Ken. Ken vì thói quen, uống nhiều thành thích, nhìn nhiều thành quen. Ken vì biết có gọi bia khác cũng chỉ nhận được lời “xin lỗi, chỉ có Ken” cuả cô chủ xinh đẹp mà thôi. Ngặt nỗi, Ken lại là dòng bia có giá cao nhất trên thị trường bia sản xuất trong nước. Thôi thì phải tìm cớ gì để uống cho trôi cục nghẹn. “Bia sang” thì chẳng phải. Mần thợ hồ cả ngày muốn chết, nhậu Ken vỉa hè với cóc ổi mà sang nỗi gì. Nghĩ mãi, sáng kiến “nhờ uống Ken” ập về quá xá tuyệt.


Nhức đầu. Mình nhớ ra vụ này rồi. Uống mấy thằng khác nhức đầu quá. Ken đâu thấy nhức đầu. Vậy là thêm một chai đi cô chủ. Uống bia thì phải nhức đầu thôi. Cái lý nghe quá xá tuyệt này nghe quen quen. Hổng biết phải uống bia nhức đầu hay nghĩ nó phải nhức vì bia mình uống hôm qua chẳng phải Ken. Nào biết rằng có nước Philippin chỉ uống San Miguel chắc Panadol tha hồ bán chạy. Hay Huda, sản xuất trên dây chuyền thế hệ mới nhất từ Đan Mạch với nguồn nước trong vắt từ thượng nguồn sông Hương được uống khắp nơi ở Huế chắc cũng bị đau đầu hay do dân Huế có phong thổ khác nên không phải dùng đến Panadol.


Ngẫm lại, thấy buồn cho người xứ mình. Ra đường bị xe ép, đến cơ quan bị xếp ép, cắp sách đến trường bị thầy ép nên sức chịu đựng được trui rèn lâu ngày làm thui chột luôn sức phản kháng. Chi đồng tiền làm bằng mồ hôi khó nhọc, với quyền của một thượng đế mà ngay cả muốn uống một loại bia khác cũng quên luôn quyền tối thượng của người mua trong nền kinh tế thị trường. Nghĩ rộng ra, mong chờ gì Việt Nam sánh vai với nước khác.

Thương thay, tiếc thay. Ô hô. A ha.

Sài Gòn, May 28th 2008